Eerst moet u bepalen of het probleem lokaal of diffuus is, acuut of chronisch en welke groep dieren het meest getroffen is. Een beslissingsdiagram kan u helpen om een systematisch plan op te maken.  Bijvoorbeeld in geval van te hoge infectiedruk op het bedrijf of voor het beoordelen van een dynamische melking.  De dierenarts kan ook andere factoren beoordelen die van invloed zijn op de uiergezondheid, zoals: stalhygiëne, voeding en de algemene gezondheid van de koeien.

Denk altijd aan het 5-puntenplan: infectiedruk, weerstand, melken, behandeling en monitoring.  Klinische mastitis wordt veroorzaakt door bacteriën die via het speenkanaal de uier binnendringen.  Bacteriën kunnen op twee manieren het speenkanaal binnendringen: vanuit de omgeving (bestrijding door verlaging van de infectiedruk) of via de melk van besmette koeien (behandeling van besmette koeien).  De kiemen dringen meestal tijdens of kort na het melken het speenkanaal binnen: zorg voor een optimale melktechniek en -routine.  Of de speeninfectie leidt tot mastitis of met succes verwijderd wordt door het immuunsysteem, hangt in hoge mate af van de weerstand van de koe.  Voor een optimaal mastitis management moet u zowel de individuele koeien als de hele kudde monitoren.

De vijf belangrijkste punten zijn: Infectiedruk, weerstand, melktechniek, behandeling en opvolging.  Ze kunnen onthouden worden door ‘Ik Wil Mastitis Beheersen en Overwinnen.

Veehouders en bedrijfsmedewerkers zijn dol op bedrijfsbehandelplannen! Voer samen met uw melkveehouder en zijn medewerker(s) een gesprek, om erachter te komen hoe klinische mastitis op dit moment wordt gediagnosticeerd. Maak een mastitis classificatie afhankelijk van het type bedrijf, de monsters en de klinische voorgeschiedenis (bijv. “abnormale melk / milde mastitis / ernstige mastitis / zieke koe met mastitis”).

Vervolgens:
1. beschrijf de categorieën mastitis in detail en op een manier die de melkers begrijpen en kunnen gebruiken
2. beschrijf de behandelingen voor elke categorie (hang ze op een plaats waar iedereen ze kan zien)
3. maak een lijst van de behandelingen en hulpmiddelen waarover het bedrijf moet beschikken, en zorg voor een speciale opslagplaats voor geneesmiddelen en apparatuur
4. train de melkers, op het gebied van goede melktechnieken en de aanpak van koeien met mastitis, zoals het scheiden van melk, het merken en behandelen van koeien, monitoring en communicatie
5. Plan voor het komende jaar de bedrijfsbegeleidingbezoeken in, voor ondersteuning van de gezondheid van de veestapel.

Als dierenarts kunt u uw melkveehouder helpen met advies voor elke individuele koe over hoe en wanneer droog te zetten en of u droogzetters met of zonder antibiotica moet gebruiken. Wanneer en hoe koeien droog te zetten hangt af van haar uiergezondheid (inclusief SCC), speenpunt score, geschiedenis van mastitis, infectiedruk op het bedrijf, etc. Zie de blog Algemene of selectieve droogzet therapie?

Bij het gebruik van de algemene droogzet therapie worden alle kwartieren van alle koeien bij het droogzetten behandeld met langwerkende antimicrobiële middelen. Deze techniek wordt veel gebruikt en maakt het mogelijk mastitis te genezen en te voorkomen, maar wereldwijd is er een sterke trend om het preventieve gebruik van antibiotica te verminderen of af te bouwen.

Selectieve droogzettherapie zal helpen het gebruik van antimicrobiële middelen bij het droogzetten te verminderen zonder enig nadelig effect op de uiergezondheid of de melkproductie – zolang de juiste kudde en de juiste koeien worden geselecteerd voor de juiste behandeling en interne speenafsluiters alleen worden gebruikt voor gezonde, onbehandelde koeien. Voorzie de veehouder van een beslisboom, om te helpen bepalen wanneer selectieve therapie voor droge koeien zinvol is.

Hygiëne en correcte toepassingsprocedures zijn vooral belangrijk als de koe wordt drooggezet zonder intramammaire antibiotica (alleen speenafsluiter). Uw rol als bedrijfsdierenarts is het instellen van optimale behandelingsprocedures, en vervolgens het controleren en opleiden van het bedrijfspersoneel.

Deze vraag is eenvoudig te beantwoorden: neem altijd melkmonsters, en zeker vóór de behandeling! Leer uw veehouders hoe ze op de juiste manier een melkmonster moeten nemen, correct identificeren en bewaren.

Maak een bedrijfsspecifiek plan voor de analyse van melkmonsters, bijv. directe analyse in geval van klinische mastitis, maandelijkse analyse van alle koeien met een hoog celgetal en de testfrequentie.

Besmettelijke mastitisverwekkers (Strep. agalactiae, Staph aureus, Mycoplasma…) verspreiden zich van koe tot koe. Dit gebeurt vooral tijdens het melken. Een goede melkhygiëne en optimale melkprocedures zijn dus essentieel voor preventie.

Besmettelijke infecties worden ook wel door melk overgedragen infecties genoemd. Ook vliegen kunnen deze bacteriën vervoeren en naar de opening van het speenkanaal brengen. Zie de drie pijlers van succesvol melken.
Omgevingspathogenen (Strep. uberis, Strep. dysgalactiae, E. coli, Klebsiella…) leven in de omgeving van de koe, vooral in de rustplaatsen, en in het vuil van vloeren en looppaden.

Wat hun oorsprong ook is, koeien raken besmet tijdens het melken. Controleer de hygiëne.  Andere bronnen, zoals besmette speendippen, intramammaire injectoren, water gebruikt voor de voorbereiding van de uier vóór het melken, waterplassen en moddergaten zijn ook verdacht als incidentele bronnen van besmetting.

Vliegen kunnen ook omgevingsbacteriën naar de speenopening overbrengen.

Diergroepen met een hoger risico op mastitis zijn:

• Verse koeien (tot 30 dagen in lactatie)
• Vaarzen (eerste 2-3 maanden van de lactatie) – controle op mineralenvoorziening, uieroedeem en stress.

Verder loopt elk dier met een verminderde weerstand als gevolg van een onderliggende ziekte of voederfouten (pensverzuring) een verhoogd risico op mastitis. Dit kan worden gecontroleerd door de voeropname (pensvulling, voerkeuze), vertering (mestscore) en lichaamsconditiescore te beoordelen.
Adviseer uw veehouder bijzondere aandacht te besteden aan verse koeien en vaarzen, en ook de andere dieren regelmatig te controleren (pensvulling, mestscore, lichaamsconditiescore).

Op bedrijven met melkrobots moet de veehouder regelmatig de uiergezondheid van de kudde controleren (alle kwartieren palperen op warmte en zwelling).
U kunt ook gegevens uit het melkregister gebruiken. 

Verdachte koeien kunnen gedefiniëerd worden op basis van het volgende:

• koeien met een SCC > 250.000/ml (eerste lactatie koeien > 150.000/200.000/ml)
• koeien met een herhaaldelijk hoog SCC in de afgelopen 12 maanden
• koeien met meer dan 2 gevallen van klinische mastitis in de afgelopen 12 maanden

Er zijn boeken geschreven over communicatie, er zijn talloze trainingen beschikbaar, en dit is zeker iets waar je je hele leven over blijft leren. De meeste veehouders willen graag leren en hun bedrijf verbeteren. Hier zijn enkele tips:

1. wees specifiek en praat over alles:

a. vraag wat de doelen van de veehouder zijn, voor het bedrijf en zijn processen
b. vraag na het beschrijven van uw diensten wat de veehouder van u verwacht
2. werk vanuit gegevens, met structuren en volgens een plan. 
3. gebruik een jaarplanning. Begin het jaar met doelen en een plan, en eindig het jaar met een evaluatie daarvan.

Pathogenen kunnen worden geïdentificeerd door bacteriologisch onderzoek en het bepalen van een antibiogram. 

Dit kan worden gedaan door:

• Een gecertificeerd diagnostisch laboratorium. De resultaten zijn zeer nauwkeurig en betrouwbaar, en kunnen zeldzame stammen en ziekteverwekkers opsporen.
  
  
• Het laboratorium van de dierenartsenpraktijk.  Als bedrijfsdierenarts beschikt u over de resultaten zodra deze beschikbaar zijn, en hoeft u niet te wachten op de resultaten van het laboratorium. Dit betekent dat de resultaten ook voor de veehouder sneller beschikbaar zijn.
• Testen op de boerderij. Het grote voordeel is dat de meeste “testen aan de koe” snel en praktisch zijn. Hoewel ze volstaan voor de meest voorkomende ziekteverwekkers, zijn ze minder nauwkeurig en niet in staat om specifieke stammen op te sporen.

Het is belangrijk om met uw veehouder te bespreken wanneer en hoe u melkmonsters neemt.